Mất ngủ nguyên phát là tình trạng phổ biến trong thời đại ngày nay do những áp lực về cuộc sống, học hành, công việc. Mất ngủ có thể diễn ra trong thời gian ngắn nhưng cũng có người kéo dài và gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống. Cùng tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu, cách chẩn đoán và ngăn ngừa mắc chứng mất ngủ nguyên phát trong bài này nhé!
Mất ngủ nguyên phát là gì?
Mất ngủ nguyên phát là tình trạng mất ngủ hoặc nhận thức về giấc ngủ kém chất lượng, nó không phải do các bệnh, tình trạng bệnh lý hoặc tâm thần, di truyền hoặc bệnh tật gây ra; hoặc nguyên nhân môi trường (chẳng hạn như lạm dụng ma túy, thuốc men hoặc làm việc theo ca).
Nguyên nhân nào gây mất ngủ nguyên phát?
Nguyên nhân gây mất ngủ nguyên phát được chia làm 2 nhóm sau:
Mất ngủ tâm sinh lý
- Căng thẳng và lo lắng một vấn đề nào đó sẽ gây ra sự mất ngủ. Ở hầu hết mọi người, khi căng thẳng bắt đầu giảm đi thì thói quen ngủ bình thường sẽ dần dần được phục hồi.
- Ảnh hưởng từ môi trường xung quanh: ánh sáng, tiếng ồn, nhiệt độ
- Ảnh hưởng của lịch trình
Mất ngủ vô căn
Mất ngủ vô căn được cho là do sự bất thường trong việc kiểm soát thần kinh của chu kỳ ngủ – thức liên quan đến các vùng não chịu trách nhiệm về sự tỉnh táo và ngủ. Nó có thể bắt đầu từ thời thơ ấu. Những người bị ảnh hưởng có thể bị rối loạn chức năng ở trạng thái ngủ khiến người bệnh dễ bị kích thích.
Những dấu hiệu và triệu chứng của chứng mất ngủ nguyên phát
Dấu hiệu và triệu chứng của chứng mất ngủ nguyên phát được chia làm 2 nhóm chính:
Các triệu chứng thực thể của chứng mất ngủ nguyên phát bao gồm:
- Mệt mỏi quá mức vào ban ngày
- Mệt mỏi về thể chất
- Đau cơ: Đây là tình trạng phổ biến của mất ngủ nguyên phát và thường nặng hơn ở các chi. Đau cơ cũng có thể gây đau cổ và đầu. Đau nhức có thể là kết quả của sự căng cơ tăng lên, vì cơ mất đi sự ức chế hoạt động vận động bình thường xảy ra trong khi ngủ
- Tăng nguy cơ té ngã (đặc biệt ở người già)
- Tăng huyết áp
- Chức năng hệ thống miễn dịch kém
- Dễ bị béo phì
- Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch
- Tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường
Các triệu chứng tâm lý của chứng mất ngủ nguyên phát bao gồm:
- Mất tập trung
- Suy giảm trí nhớ
- Khó chịu và rối loạn tâm trạng
- Lo lắng và trầm cảm
- Mất động lực
- Sợ ảnh hưởng lâu dài của chứng mất ngủ
- Suy nghĩ quá nhiều trước khi đi ngủ: Những suy nghĩ này thường xoay quanh nỗi sợ không ngủ được hoặc sự thất vọng và lo lắng về chứng mất ngủ.
Bài viết tham khảo: 8 nguyên nhân ngủ chảy nước miếng bạn cần biết
Ảnh hưởng của chứng mất ngủ nguyên phát
Các phép đo sóng não được ghi lại bằng điện não đồ (EEG) cho thấy hoạt động ngủ sâu ít hơn trong khi ngủ ở những người bị mất ngủ nguyên phát. Sóng não alpha cũng phổ biến hơn, cho thấy người mắc chứng mất ngủ nguyên phát dễ bị đánh thức hơn bởi các kích thích (ví dụ: tiếng ồn và ánh sáng). Nó liên quan đến việc tăng cường nhận thức về suy nghĩ trong khi ngủ và cảm giác không sảng khoái vào buổi sáng.
Ở những người bị chứng mất ngủ nguyên phát, melatonin được giải phóng ít hơn và lưu lượng máu não lớn hơn được ghi nhận trong khi ngủ. Sự hấp thụ oxy trong giai đoạn 3 và 4 của giấc ngủ không REM tăng lên ở những người bị chứng mất ngủ nguyên phát so với người bình thường. Những người mắc chứng mất ngủ nguyên phát có nhịp tim khi ngủ cao hơn người bình thường. Tất cả những phát hiện này cho thấy trạng thái hưng phấn quá mức gây ra chứng mất ngủ nguyên phát.
Chẩn đoán chứng mất ngủ nguyên phát
Một trong những phương pháp chính của việc xác định chứng mất ngủ là xác định xem bạn có thực sự cần ngủ nhiều hơn mức bạn đang ngủ hay không. Nếu bạn không thể ngủ nhiều như cần thiết thì khía cạnh thứ hai của chẩn đoán chứng mất ngủ cơ bản là tập trung vào việc tìm ra lý do khiến bạn thiếu ngủ.
Các xét nghiệm chẩn đoán có thể bao gồm các xét nghiệm đo lường chứng mất ngủ và ảnh hưởng của nó. Những thử nghiệm này bao gồm:
- Nghiên cứu giấc ngủ: Đo đa giấc ngủ là một nghiên cứu về giấc ngủ qua đêm bao gồm các biện pháp đo lường hoạt động của não, hoạt động của cơ và nhịp thở. Với chứng mất ngủ nguyên phát, phép đo đa giấc ngủ sẽ cho thấy lượng giấc ngủ giảm và nhịp thở bình thường.
- Chỉ số chất lượng giấc ngủ Pittsburgh (PSQI): Đây là bảng câu hỏi bao gồm việc tự đánh giá giấc ngủ. Nó có thể giúp xác định các kiểu ngủ cũng như các vấn đề như thức dậy thường xuyên vào ban đêm để đi vệ sinh.
- Kiểm tra độ trễ khi ngủ nhiều lần (MSLT): MSLT là một nghiên cứu về giấc ngủ ngắn vào ban ngày, trong đó bạn sẽ được theo dõi trong ngày để xem bạn chìm vào giấc ngủ nhanh như thế nào. Kết quả kiểm tra phản ánh tình trạng thiếu ngủ của bạn.
Các xét nghiệm khác bạn có thể cần bao gồm bảng câu hỏi sàng lọc hoặc các đánh giá khác về các vấn đề cảm xúc như trầm cảm và lo lắng. Đôi khi, mọi người nhận thức được những vấn đề này, nhưng nhiều người lại phớt lờ các triệu chứng trầm cảm và lo lắng nhưng chúng có thể biểu hiện thành chứng mất ngủ.
Cách điều trị và ngăn ngừa chứng mất ngủ nguyên phát
Đôi khi những trường hợp mất ngủ nhẹ sẽ cải thiện sau vài ngày. Việc thực sự kiệt sức có thể khiến bạn buồn ngủ và cuối cùng bạn có thể ngủ quên và nghỉ ngơi đầy đủ.
Nhưng thông thường, cơn buồn ngủ không xảy ra khi bạn muốn và cuối cùng bạn có thể ngủ quên vào ban ngày — và sau đó lại khó ngủ vào ban đêm khi bạn muốn ngủ. Nếu kiểu ngủ trưa trong ngày không phù hợp với bạn, thì bạn cần thực hiện một số thay đổi để giúp giảm bớt chứng mất ngủ.
Dưới đây là một số cách để chữa cũng như ngăn ngừa chứng mất ngủ nguyên phát
1. Thay đổi thói quen sinh hoạt
Bạn có thể thực hiện một số điều chỉnh lối sống để giúp điều chỉnh giấc ngủ của mình. Điều quan trọng là tránh những thứ khiến bạn không thể ngủ khi bạn muốn. Những thói quen cần thay đổi bao gồm:
- Tránh dùng caffeine vào buổi chiều hoặc buổi tối
- Tránh uống rượu
- Không nhìn vào màn hình điện thoại, máy tính hoặc tivi vào buổi tối
- Tránh xa ánh sáng rực rỡ trong vài giờ trước khi bạn muốn chìm vào giấc ngủ
- Lên lịch cho các nhiệm vụ của bạn để bạn cảm thấy rằng mình đã hoàn thành công việc trước khi định đi ngủ
- Ăn đủ để không đói trước khi muốn ngủ
- Không ăn nhiều đến mức bạn cảm thấy đầy bụng trước khi muốn ngủ
- Tập thể dục nhẹ vài giờ trước khi bạn muốn ngủ
- Không ngủ trưa trong ngày
2. Dùng thuốc
Nếu thói quen sinh hoạt không giúp giảm chứng mất ngủ, bạn có thể nói chuyện với bác sĩ về liệu pháp y tế. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên dùng thử melatonin hoặc có thể kê đơn thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng histamine hoặc thuốc benzodiazepin.
Một số người nhận thấy lợi ích từ việc điều trị bằng các chiến lược không kê đơn như tư vấn, trị liệu hành vi nhận thức hoặc châm cứu. Những phương pháp này có thể có tác dụng lâu dài hơn mà không có nguy cơ tác dụng phụ.
Hy vọng những thông tin trong bài viết trên sẽ giúp bạn biết thêm về mất ngủ nguyên phát. Tình trạng mất ngủ được coi là bất thường khi nó kéo dài và đi kèm với các triệu chứng như đã kể trên. Cho nên nếu tình trạng không được cải thiện khi đã áp dụng thay đổi thói quen sinh hoạt thì bạn hãy đến bác sĩ để được điều trị nhé!
